كۆیار ڕهووف : ماستهر جه بوارو ڕاوهبهری – بریتانیا
به پاو ڕهپۆرتێوه بی بی سی بهریتانای ، بهریتانیا كه دوهم گۆره ترین دهسهڵات دارو دونیایا دمای ئهمریكای ٨٠ هه زار سهربازێش هه نێ ، كهچی هێزهكێ ٧٠ و ٨٠ و یهكێتی و پارتی ١٢٠ هه زار كهسێنێ . سهرۆك وهزیران و بهریتانیای بۆریس جۆنسن ساڵانه ١٠٧ هه زار دۆلارێ هۆر گێرۆ ، سهرۆك وهزیران وكوردستانی ساڵانه نزیهكهو ٢٠٠ هه زار دۆلارا مهعاشهكهشا. سیستهم و ڕاوهبهری گرنگ تهرین ، پایهو وهڵ كۆتهی و ، وهش گوزهرانی هه ر گهل و نهتهوێوهن ، گهندهڵی و دزی و، بهرتیك و ، حیزبایهتی و بنهماڵه چیهتی و قۆمچیهتی ، سهرچهمهو گردو كێشهو دهردیسهریهكان.
گه ندهڵی ، دزی هۆكارو دلێنهشیهی و ووڕای گردو دهسهڵاتهكا بیهن دونیانه جه وهڵتهرهنه ، وه جه ئیسهو دماتهریچهنه ، گهندهڵی سهرچهمهو ووڕای دهسهڵاته كا بۆ . ساڵهو ٢٠١٤ چاوهختۆ كه ، دهسهڵاتو ڕاوهبهرو هه رێمی ڕێك كهوتهی ٥٠ ساڵهو ورهتهی نۆتێش چهنی توركیای ئیمزا كهردهن ، كێشهو گرفت كۆتهن بێنو هه رێمی و بهغای ، هه رچی جارێو وهفدو هه رێمی ملۆ پهی بهغای ، هه رجی كۆبانهوهو ئهرهنیشتهی بیهن جه بهغانه بێنو هه رێمی و بهغایهنه ، تهنیا سهرو دوێ بابهتاو سهرو دوێ چێوا بیهن.
یوهم : تهسلیم كهردهی نهوتهو هه رێمی و وورهتێش جهڕاو كۆمپانیاو سۆمۆیۆ .
دوهم: ژمارهو ڕاسته قینهو موچهوهراو هه رێمی .
چی نویستهنه به ژمارهو داتا باسو ژمارهو ئهرهنیشتاو خهڵك و كوردستانی و موچهوهرێ و هه رمانبهرا كهرمێ بهپاو ئا سهرچهما كه كوردستانهنه هه نێ و دهسهڵات و هه رێمی فرێشا پهشت راس كهردێنێ .
ژمارهو گردو ئهرهنیشتاو هه رێمی نزیكهو ٦ ملیۆناو ١٧١ هه زار كهسا بۆ.
یهك ملیۆن و ٢٥٠ هه زار كهسێ موچهوهرێنێ
٢٠% خهڵكی موچهوهرا، چی رێژهیه ٥٠% موچهوهرێ سهربازێنێ .
مهعاش وهرێ مهدهنیێ ٦٨٠ هه زارێكارێ
مهعاش وهرێ سهربازیێ ٣٢٠ هه زار كه سێ
تهقاویتێ (خانهنشینێ) ٢٤٦ هه زار كهسێ
ئا ماڵیات و ئا زهڕه، كه پێویستا پهی گردو موچهوهرهكاو هه رێمی ٧٥٠ ملیار دۆلارێن مانگانه
پهی بوارو سهربازی ٣٧٦ ملیۆن دۆلارێ
بوارو دلێ وێ پسهو مروری و چالاكیه مهدهنیهكا ١٤٩ ملیار دۆلارێ
بوارو شارستانی یان هه رمانبهرێ پسهو بوارو وانای و تهندروستی یانهو بهرهو بهشهكێ تهرێ ٢٢٥ ملیۆن دۆلارێ
یانێ هه رمانبهرێ حكومهتی كه گرد ڕوێ هه رمانه كهراو دهوام كهران، یۆ جه یهرێ بهشا مهعاش وهراو كوردستانیهنێ ، وه ختێوهنه كه ئی چینه كوردستانی بهرا ڕاوه.
جیاوازی موچه وهر یان مهعاش وهرو هه مانبهری چێشا
مهعاش وهر ئانهنه كه دهوام مهكهرۆ یان مهتاوۆ دهوام كهرۆن و مهعاشش هه ن
یهرێ نۆعێ مهعاش وهرێما هه نێ
نۆعی یوهم : مهعاش وهری ڕاستهقینه : پسهو مهعاش و شههیداو ئهنفال و كیمیا وان ، تهقاویتێ ، كهم ئهندامێ ، هێوهرژهنی ، زاڕۆڵه.
نۆعی دوهم : مهعاش وهری ناشایسته ، ئینێ به ناقانونی مهعاش هۆر گێرا شایهنو مهعاشی نیهنێ ، پسهو وهزیرو ، عهقید و ڕائید و ، ئانێ وێشا بهكهم ئهندام نویستێنێ و كهم ئهندامێ نیهنێ ، چهنی ئا هه زارا حهرهسا كه به نایاسایی مهعاش هۆر گێرا ، پسهو ئا جاش و ئهنفالچیا كه مهعاش هۆر گێرا یان شههیدانهشا پهی بڕیانۆ ، سهرۆك جاش هه ن تهقاویتیش پهی بڕیانۆ ، هه زاران جاشێ هه نێ شههیدانهشا پهی بڕیانۆ.
نۆعی یهرهم : مهعاش وهرێ وههمیێ یان بندیوارێ، ئێ نۆعه ئانێنێ كه دوام مهكهراو مهعاششا هه ن ،پسه ئاكهسا ئینێ ئهوروپاو مهعاششا هه ن ، مهسئول هه ن ٢٠ حهرهسێش نویستێنێ و تهنیا ١٠ حهرهسێشا دهوام كهران ، ئهوی تهرێ به شهریكی چهنی وهرپهرسهكهی مهعاشهكهی بهش كهران . با بزانمێ ئی گرد داهات و ماڵیاته پهی كۆگهی ملۆن ؟ هێزهكێ ٧٠ و یهكێتی كه نزیكهو ٥٧ هه زار كهسانێ وهێزهكێ و ٨٠ و پارتی كه نزیكهو ٦٠ هه زار كهسانێ یانێ به هه ردوێ نزیكهو ١٢٠ هه زار كهسانێ ، مانگانه ٨٢ ملیۆن دۆلارێشا پهی ملۆ .
یهكێتی و پارتی تهنیا ئی هێزێشا ١٢٠ هه زار كهسێنێ ، ووڵاتێوه پسهو بهریتانیای كه دوهم گۆره هێزو دونیایا ٨٠ هه زار سهربازێش هه نێ . چهكدارهكێ هێزو رۆژ و ڕۆژ ئواو كوردستانی كه لهپارتی ساڵهو ٢٠١٤ دروسش كهردێنێ ژمارهشا ٦ هه زار كهسێنێ مانگانه ١٢ ملیۆن دۆلارێ هۆر گێرا
چهكدارهكێ پارتو ژیانو ئازادی كه حسهین یهزدان پهنا سهرۆكایهتیشا كهرۆن ژمارهشا هه زاه كهسێنێ مانگانه ٢ ملیۆن دۆلارێ هۆرگێرا .چهكدارهكێ پارتو دیموكراتو یهزیدی كه ئینێ شهنگال ژمارهشا هه زار چهكدارێنێ ماناگانه ٢ ملیۆن دۆلارێ هۆرگێرا . یانێ هه ر چهكدارێو مانگانه ٢ هه زار دۆلارێ كهكهرۆ ٢٠ وهرهقێ هۆر گێرۆ . ئی ١٤ ملیۆن دۆلاره مانگانه بهشو ٢٨ هه زار هه رمانبهرا كهرۆن ئهگهر مانگێو یۆ ٥٠٠ دۆلارێش دریۆ پهنه . بهشێوی فرهو ئی بودجهیه پهی تهقاویتا و خانهنشینا ملۆن ، كوردستانهنه ١٠٠ هازار تهقاویتێ عهسكهیێ هه نێ ، وهختێوهنه كه بهگردو حیزبهكاوه ساڵهو ١٩٩١ ٢٠ هه زار تهقاویتێ بیێنێ .
نزیكهو ٦٠ هه زارا حهرهسێ هه نێ كوردستانهنه كه فرێشا حهرهسێ ئهندام پهرلهمانهكاو مهسئولهكانێ ، قوباد تاڵهبانی ماچۆن هه زارهها پاسهوانێ هه نێ موتاومێ مهعاششا بڕمێ وهرو مهسولهكا. ئهندام پهرلهمانی تهقاویت كریێ .جه گردو كابینهكا حكومهتی كه ٨ كابینێ بیێنێ ، هه ركابینێو ١١١ ئهندام پهرلهمانێش بیێنێ ، هه ر یۆشا به ٥ هه زار دۆلارا تهقاویتێ بیێنێ ، یانێ ئهگهر ٨٠٠ ئهندام پهرلهمانێچ ته قاویتێ بیێبا ئانه مانگانه ٤ ملیۆن دۆلارێ ملۆ پهی ئا ئهندام پهرلهمانه تهقاویتا.
وهزیرێ تهقاویتێ
جه هه ر كابینێوهنه ٢٣ وهزیرێ هه نێ ئهگهر تهنیا ١٠٠ وهزیرێ حسابێ كهرمێن كه مه عاششا ئانه مانگانه ٥٠٠ هه زار دۆلارێ یانێ نیم ملیۆن دۆلارێ ملۆ پهی ئا وهزیرا، پهی ئاگاداریتا كه دهیان كهسێ كه ڕوێو وهزیرێ نهبیێنێ تهقاویتیشا هه ن .
مهعاش و سهرۆك و هه رێمی و سهه رۆك وهزیران
سهرۆك و هه رێمی نێچیرڤان بارزانی مانگانه ٢٠ هه زار دۆلارێ مه عاششا یانێ ٢ دهفتهر دۆلارێ ساڵانه كهرۆ ٢٤٠ هه زار دۆلارێ یانێ ٢٤ دهفتهر دۆلارێ .
سهرۆك وهزیران مهسرور بارزانی، مانگانه ١٦ ههزار دۆلارێ هۆر گێرۆ یانێ پهی ساڵێوی ١٩٢ هه زار دۆلاڕێ هۆرگێرۆ ،
بۆریس جۆنسۆن سهرۆك وهایران و بهریتانیای ساڵانه نزیكهو ١٠٧ هه زار دۆلارا هۆر گێرۆ یانێ نیمهو مهعاشو هه ریۆ جه سهرۆك و هه رێمی و سهرۆك وهزیران و هه رێمی ،
تهماشهو بارو گوزهرانو خهڵكی كهره جه كوردستانهنه و تهماشهو سیستم و بهریتانیا كهره كه وهرپهرسهكێ هه ڕێمی دوهقات و وهرپهرسهكاو ئهوروپای مهعاششا هه ن .
مشتو مڕو كێشمه كێش و نهگونجیای بهینو هه رێمی و بهغایهنه
بهغا ماچۆن ژمارهو ئهسڵی موچهوهراو كوردستانی ٧٠٠ پهی ٨٠٠ هه زار كهسا بۆ هه رێم ماچۆ ملیۆنێوو ٢٥٠ هه زار كهسێن ، ئینه یۆن جه كێشه گۆرهكاو بهینو هه رێمی و بهغایهنه، چونكه حیزبه دهسهڵات دارهكێ هه رێمی مهتاوا مهعاشو چهكدارهكاو وێشا بڕا و، مهتاوا ئانێ مهرزنێنێشاره بهنایاسایی و تهقاویته كێ و حهرهسهكێ وێشا مهعاششا بڕا ، ئا فهوج و لیوێ كه وهختو جهنگو دلێ وێنه و جهنگو وێ به وێنه دروسێشا كهردێ مهتاوا هۆرشا شاناوه پهی پاڕێزگاری جه وێشاو دهسه ڵاتیشا.
هێزهكێ ٧٠ و ٨٠ ی بهغا ئاماده نیا مهعاششا بدۆ كه نزیكهو ١٢٠ هه زار كهسانێ
نزیكهو ٨٠-١٠٠ هه زار تهقاویتا هه نێ زیادێنێ
جاش و ئهنفالچیهكێ به تهقاویت و كوشیێوه حكهمهت مهتاوۆ مهعاششا بدۆ
مه عاش و ٦٠ هه زار حهرهسا مهدۆ.
جه ئهخیرو ئی نویستهیهنه یاومێ ئا ڕاسیه كه ماوهو ٣٠ ساڵان دهسهڵات دارێ هه رێمه نهتاوانشا كه حوكمڕانیهوی خاس كهران ، هه ر خهریكێ دزی و گهندهڵی و تاڵانی بیێنێ ، پرۆژهشا نهبیهن پهی بۆ ژیایۆ ئاوهدان كهردهی كوردستانی ، جیاتی گرنگی دای به كهرتو كشتوكاڵ و كشاوهرزی و پیشهسازی ، دهیان هه زار چهكدارێشا مهرزنێره پهی پارێزنای وێشاو دهسهڵاتیشا ، جیای ئانهیه كهسی دڵسۆز و تهكنۆكرات باره سهرو دهسهڵاتی بنهماڵهو نزیكهكێ وێشا كهردێ وهرپهرسێ، ئی موچهوهره نا یاساییێ هۆكارو نههامهتی و كێشهی بیێنێ پهی كوردستانی و مافو هه رمانبهره یساییهكاچشا واردو بیێ هۆكارو نائارامی و كارهساتی پهی كوردستانی .
ئهگهر دهسهڵات و هه رێمی به دڵسۆزانه نهیۆ مهیدان و چهنی بهغای ڕێك نهگنۆ سهرو بودجهی و موچهی و موچهوهراو ، ئهگهر هه ر سهرو ئی ملهۆریه بهردهوام بۆ ئانه بهداخهوه هاداتوو كوردستانی نادیار بۆو ڕهنگای كوردستان وهرهو ڕوو هۆرشنیای بۆوه ، مشیۆ به زویی هه رمانه پهی چاكسازی ڕیشهیی كهرۆن .
