هەڵاڵە شەوکەت لهۊنیە ۋەرپەرسەو یانەو ژەنا و ڕېکوزیاو ۋارانی، واتش: “هۊرامان خۊتان ژیرلەومەرۍ بیەن کە پەڕلەمانۍ بیەن ژەنی دەورش گېڵنان دلېشەنە، ژەنی تاریخوو هۊرامانینە سەردارەو سەرلەشکرەبیېنە.”ژەنی دلێ دنیاو هەورامییەکانە یاگێ و بنەمیوە گرنگەو ژیواینە، هەورامییەکێ دایمە بە چەموو ئینسانیەتی و گەورەییوە دیێنێ پەی ژەنێ و گلێرگەکێ تەرێچ فرەو جارا ئی ژەندۆسی و ڕێزوو ژەنێ کە لاو هەورامییەکاوە هەن بییەن یاگێ پەرسێشا، هەورامان دنیاو ئەدەبیاتینە و دنیاو واقیعیچەنە سەرزەمینوو مافوو ژەنێ و وەشدیایین پەی ژەنێ، ژەنەو هەورامانی شیعرەنە و واتەو وەڵینانەو ئەدەبیاتی داستانینە پلە دووە نییەنە هامبەشەو پیاینەو ساعیبقەرارەنە ژیواینە، سەردەمێنە کە تەکنەلۆجیا و دنیاو سەرمایەداری ژەنێ کەرا بە ئامانجوو بەردەیوەڵیوەو مەرامە تیجارییەکاشا و کەراش دەسکەلاو دەسیشا، یاگێ وێشەنە پەرسمێ ئیساتێ پەرسەو ژەنێ هەوراماننە چەنینەنە؟ ژەنی هەرمانکەرە و هەرمانبەرە و بمافەنە یان هامئیدارێ و هامسەرۆکە و هامژیوایەو پیاینە؟ ڕێکوزیێکێ پێسە سیستمێ تازەو ژیوای ئیسەنە چە دەورێشا هەن هۆشیاریی ژەنانە و هەورامانەنە؟ ژەنی تا چن زەروورشانە بە وانایوەو دیای تازەو ژیوای و لوایوەڵێوە چەنی دنێێ تازێ وێشا دەمەزەرد کەراوە و نەمەنا جیا، ئی پەرسێ و چند پەرسێ تەرێما چەنی خاتوو “هەڵاڵە شەوکەت لهۆنیێ” ڕاوەبەرەو یانەو ژەناو هەورامانی و “ڕێکوزیاو ۋارانی” تاوتۆ کەردێ…
هەورامان پاسە شناسیان تندوتیژی دژوو ژەناش دلېنە کەما، ئایا ئیساتێچ چانەن، ئینە بەداتا سەلەمیان؟
بەنامۍ ژەنی پېسە سەرچەمەو ژیوای گەرەکما بلوونە دلۍ قسەکام حەرپاسە مزاندۍ ئینایمۍ حەفتەو وەرەنگاربیەیۊ تنوو تیژی دژوو ژەنانە حەفتەو ٢٥ نوامبەریا کە ئینە تاریخۍ دووروو درېژش هەن کە ڕەنگە فرە تا کەم گرڎ کەس ئاشنابۆ پا وەختەیە من گەرەکما مبارەکبایی کەروو چا ژەنا کە جە سەرەتاو بیەیۆ جە سەرەتاو دنیېوە کە بیەن تاوانشا بە ئازاڎیی و ۋیروو هۆشېوە فرە فراوان پەروەردېوی فرە ڕېکووپېک تاوانشا گژیا وە تاوانشا گژیا دژوو ئا تنوتیژیا کە ۋەران ۋەرشا کریۆ تاوانشا سەرکۊتەی بەدەس بارا وەڕۊحوو ئا ژەنا شاڎ بۆ وەهەمیشە بەرزوو مبارەکا لاو ئېمۆ کە چا ڕېنە گەشمەرڎۍ بیېنۍ حەرپېسە مزاندۍ ئینایمۍ حەفتەو وەرەنگاربیەیۊ تنوو تیژی دژوو ژەنانە کە ئینە تاریخېوە فرە کۊنش هەن چا وەختەنە کە جە ئەمریکا و وڵاتە ئۊرووپاییەکانە تنووتیژی دژوو ژەنا یاوابۍ ئاستېوە فرە خراپ فرە تن کە دماتەر جە ساڵەو ١٩٩١ی نەتەوە یۊگېرتەکانە ٢٥ نوامبریشا کەرڎ بە ڕۊو وەرەنگاربیەیۊ تنوو تیژی دژوو ژەنا بەڵام ئانەی بزانمۍ کە مدرایۊ ۋەران ۋەروو ژەنۍ، بە کەمزانایۊ ژەنۍ، وە ئاردەیرەو ژەنۍ پۍ ئاستېوە فرە واری تاریخېوە فرە کۊنش هەن، جە گرڎوو وڵاتەکانە بیەن ئیسە هەرچنە جە بڕۍ وڵاتانە کوچۍ و ئاستش کەم بیەنۆ ،کوچۍ و خاستەر بیەن، کوچۍ و کۊتېنۍ وەڵۍ بەڵام بە گرڎی متاومۍ واچمۍ چا وڵاتە ئەروپایانەو چا ئەمریکانە چا وڵاتە زلهېزانە کە ئیسە ئېمە پېسە نمونېوی ڕەنگا بارمېشۊ واچمۍ ژەنی مافش هەن ژەنی حەقش هەن چا وەختەنە چاوە سەرچەمەش گېرتەن ٨ و مارسی چاوە سەرچەمەش گېرتەن ٢٥ نوامبەری چاوە سەرچەمەش گېرتەن، ئینەیچ جە نەتیجەو بیەو تنووتیژیېوە فرە فرەی بیەن جە نەتیجەو بیەو زوڵمېوی فرەفرەی بیەن وەختېوەنە کە ژەنی فرە بە کەم هەژمارکریېنە ئینە سەرچەمەش گېرتەن چا وەختەنە کە چا وڵاتانە پاسە تەماشەو ژەنۍ کریان ئەگەر بەیمۍ تەماشەو تاریخوو کوردسانی کەرمۍ بەتایبەتتەر تەماشەو تاریخوو هۊرامانی کەرمۍ ئەگەر بەیمۍ تەماشەو میتراییەکاو زەردەشتیەکا کەرمۍ چا سەردەمەنە کوردسان وە بەتایبەت هۊرامان سەردەمېوی فرەوەش و فرە زېڕین و ئاستېوی یەکسانی بیەن چا سەردەمەنە ئېمەی کورد ئېمەی هۊرامی (ژیرلەو مەرېما) بیەن کە پەڕلەمانۍ بیەن چنەشەنە ژەنی مافوو ۋېش بیەن حەقوو ۋېش بیەن وېش هۊرەچنیېنە پۍ دەنگدای پۍ ئەندام پەرلەمانی هەرپاسەیچ ژەنی چا وەختەنە نمونەو کناچۍ زەردەشتیما هەنە کە بە ڕەغبەتوو ۋېش تاتەیش پاسە فېرە کەرڎېنە کە بە ڕەغبەتوو ۋېش هامسەرگیری کەرۊ شوو بە کۍ کەرۆ یان نا چا وەختەنە مافوو ژەنۍ لاو ئېمۆ فرە وەش بیەن ژەنی یەکسانە بیېنە چنی پیای زەنیما بیېنۍ سەردارۍ بیېنۍ ژەنیما بیېنۍ سەرلەشکەرۍ بیېنۍ ژەنیما بیېنۍ پېسە مامۊسای حوجرەکانە بیېنۍ وە خانەواڎۍ فرېما بیېنۍ کناچېشا کیاستېنۍ حوجرەکانە وەنانشا چا وەختەنە وڵاتوو ئېمە نەتەوەو ئېمە گەلوو ئېمە گەلېوی هوشیار بیەن ساحیبوو کولتوروو فەرهەنگېوی فرە زەریفی بیەن کە وڵاتانە ژەنی ئاستېوە فرە خراپەنە ژیۋېنە بەڵام بە داخەی گرانۆ تا وڵات تا دنیا وەڵۍ کۊتېنە سنعەت کۊتەن وەڵۍ تەکنەلۊجیا کۊتەن وەڵۍ وڵاتوو ئېمە بەرەو دما لووان تاومۍ واچمۍ بەعزېوش گېڵۊوە پۍ ئانەی هەمیشە بەدرېژایی تاریخی وەڵاتوو ئېمە ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی دماتەر چڕش کەرمېوە سەروو ئی چووار وڵاتا کە کوردسان بەشکریان سەرشارە یاگۍ جەنگی بیېنە ئی جەنگۍ واچمۍ دماتەر ئیسلامیەکۍ ئامېنۍ بە داخۊ ئاڎیچۍ کەمشا نەکەرڎەن بیېنۍ مەڵامەتوو ئانەی بە جۊرۍ جە جۊرەکا پشېوی و نا ئارامی وڵاتمانە بیەن ئینۍ گرڎ مەڵامەتۍ بیېنۍ دماتەر جە دەسەڵاتی کوردی ۋېمانە چی ماوەو ٣٤ ساڵەو وەڵینینە کە دەسەڵاتوو حکومەتی کوردینە جە پانیشتەنە کە بیەن ئاڎیچ بە مەڵامەتوو جەنگوو عېراق-ئېرانی جەنگوو براکوشی دماتەر گرانی و ئاماو جوندوالئیسلامی و ئاماو ئیسلامیە تونڕەوەکا ئینۍ گرڎ مەڵامەتوو ئانەی بیېنۍ کە وڵاتوو ئېمە وڵاتېوە نا ئارام بۆ وە هەر وەختۍ و کە جەنگ درووس بۆ چی بەینەنە قوربانی یوۋەم ژەنیەنە جە بۊنەو ئانەیۊ ئەگەر ژەنی هوشیارەو ئاگاڎارە بۆ بە جۊرۍ جە جۊرەکا جەنگ کەمتەر بۊوە بە جۊرۍ جە جۊرەکا ژەنی هوشیارە ڕامەڎۊ پانەیە کوڕش یان مېردش یان کەسووکارش بلۊنە دلۍ جەنگی ئینۍ کەردەنشا کارۍ و کە ژەنی نا هوشیارە بۆ یانی یوۋەم دەسەڵات کە ئامان گەرەکش بیەن دەسەڵاتی دیکتاتۊری سەلەمنۆ ئەوەڵین چېو ژەنیش گولانۍ کەردېنۆ دەسەڵاتوو پېگەو ئاستوو ژەنېش ئارڎەنەرە حەدۍ و بتاوۊ ئا دەسەڵاتە زاڵمانەی کە هەنش پېش بلۊ وەرۊ پۊکەی ئینۍ بیېنۍ مەڵامەتوو ئانەی وڵاتوو ئېمەنە گېرە وڵاتە هامسایەکایچمانە بە هەمان شېوە وڵاتوو ئېمە ئاستوو ژەنۍ ئینا ئاستېوی فرە خراپەنە بەڵام دیسان چنی ئانەیچ متاومۍ واچمۍ هۊرامان پېسە مەنتیقېوە هەڵای کاریگەری وەڵین و ۋېش سەرشۆ مەنەن ئاڎیچ متاوو واچوو ئاستېوی فرە عال نیا تۊ ئەگەر باری مقارنەو وەڵۍ وېش کەریش یان مقارنەو قەڎیمیش کەریش یان مقارنەو ئا وڵاتاشە کەری کە ئیسە ژەنی ئینا ئاستېوی فرە عالەنە هۊرامانیچ ئاستش هیچ خاس نیا هۊرامانیچ ژەنیش ئازاڎیېوە تەمامش نیا ئیجا مەنۊوە سەروو ئانە تۊ ئازاڎیی بە چېش بەیان کەری بە چېس پېناسەش کەری دمای ئانەیچە بەڵام تنووتیژی دژوو ژەنا ئیتر ئی تنووتیژیە مېوە سەروو تنووتیژی کە ژەنی پېسە ژەنانەیی ۋېش بەرگنۆ هەرمانکەرڎەیش جە بواری ئابورینە بتاوۆ هامکارېوە عالەبۊ پۍ پیاکەیش یا پېسە بواری سیاسی یا پېسە بواری کۊمەڵایەتی گرڎوو بوارەکانە بە جۊرۍ جە جۊرەکا تنووتیژی دژوو ژەنا هۊرامانیچەنە هەن بەڵام تنووتیژی جەستەیی سۊچناو ژەنا یا کوشتەو ژەنا و بەعزە چېوهایۍ و هۊرامانەنە مقارنە بە مەنتیقەکا تەروو ئەتراف و ۋېش فرە خاستەرا.
* چەنی بتاومێ پاسەکەرمێ ژەنی هۆشیارتەرێ باوە، جە دنیاو مۆدێلی و بازاڕگەری و ژیوای سەرمایەداری؟ چەکوو وەرگێریکەردەی چێشا؟
یوۋەم چېو پەروەردېوی ڕېکووپېک پەروەردە فرەفرە موهیما کە دلۍ خانەواڎەکانە بتایبەت کە چونکوم خېزان تاومۍ واچمۍ یوۋەم ۋەننگەن پۍ پەروەرڎەکەرڎەو تاکی چ ژەنی بۆ یان پیا بۆ وە مامۊساو ئی خانەواڎایچە ئەڎانە ژەنیەنە پەروەرڎەکەردەی جە خانەواڎەکانە پا جۊرە بۆ چ ژەنی بۊ چ پیا ۋېشا بشناسا ۋۍ ئشناسای ۋۍ پەڕکەرڎەیۆ جە هوشیاریېوێ تەمام بە مەعنای ئیسە هوشیاری جۊرش هەن بەداخەی گرانۆ پاسە کە جەنابتا ئیشارەتش پنە مڎەیدۍ ئیسە چېوۍ کە فرە بیەن بە باو بەکاڵاکەرڎەو ژەنان یانی ژەنی بەردەنشەنە مەژگوو ۋېش ئەگەر جسمیوی ڕېکش نەبۆ ئەگەر زەریفە نەبۆ ئەگەر ئینە باڵاش نەبۆ ئینە قەڎش نەبۆ ئینە دەموو لوتوو لچش نەبۆ مەتاوۆ گنۊ ۋەروو سەرنجەو جنسوو ۋەران ۋەریش پېسە پیای بەڵام جە وەختېوەنە ئی چېوۍ گرڎ چېوۍ ڕۊتینېنۍ ئینۍ گرڎ چېوېنۍ دلېنەمشا بەپاو تەمەنی ئی چېوۍ دلېنە مشا تەنیا چېوۍ کە متاوۆ زەنی پۍ هەمیشەی بازۆوە ژەنی تاوۆ کاریگەرە بۆ وە ژەنێ تاوۆ یاگۍ سەرنجی بۆ عەقڵشا جۊروو ۋیرکەرڎەیشا جۊروو پەروەرڎەی و هوشیاریشا چنی هەم جە سەروو ۋېشەنە هەم جە سەروو ئانەی کە ۋیەروو دەورشەنە ئینە ماف نیا ژەنی تاوانش بلۊنە بازاڕ ژەنی تاوانش دوکانداری کەرۆ یانی ئینە بەشېوا بەڵام ژەنی چنی بتاوۆ ئی هەرمانا کەرۆ ژەنېوە کە پۍ ئانەی بلۊنە بەر هەزاروو یەک ۋۍ فاڕای جە ۋېشەنە ۋەشکەرۆ کە تاوۆ بلۆنە بەر ئانەی بە ماف بزانۆ ئانە ماف نیا ئانە بەکاڵاکەرڎەو ژەنېن ئەچېنە پیا بوارېوش دان ژەنی بېنە بەر ژەنی ۋېش پا جۆرە بەروزۆ کە پۍ لەزەتۍ وەختی پیای ئەچېنە دیسان ژەنی بەکارمۍ ژەنی مشۊم تاوۆ پاسە کە ۋېش هەنە بۆش تاوۆ بیاوۊ ئاستېوە هوشیاری کە قەناعەتش بە ۋېش بۊ پا جۊرە کە هەنە بۆ ئیسە ئېمە فرەو جاری کە میدیاکانە تەماشە کەرمۍ یا ئانەی کە فرە جە میدیاکانە کاریگەریش هەن پېسە فەیسبوکی و ئینیستاگرامی و ئیجۊرە چېوۍ تەماشەکەرمۍ بەعزۍ ژەنیما هەنۍ کەم ئەندامېنۍ خوای پاسە وەشکەرڎېنۍ بەڵام بە فەخرۆ بەرگنا یاوېنۍ ئاستۍ هوشیاری فرە بەرز و فەخریچش پۊوەکەرا ڕەنگە بتاوا جوانکاری ۋېچشا کەرا بەڵام مەکەرا چونکی باوەڕشا بە ۋېشا بیەن ئی جۊرە کە ژەنی پاسە بەرکۊتېنە جە گلېرگەو ئیسەیەنە یوۋەم هەنگام باوەڕنەبیەو ژەنېن بە ۋېش وە دماتەر ۋېچش قەناعەتش پانەی هەن کە مشۊم کاڵېوە بۊ پۍ لەزەت بەرڎەو پیای و پۍ ئانەی پیا سەرنجش وزۆ سەر بە داخەی گرانۊ ڕاگیری کەرڎەی چینەیەو ناستەو ئینەیە پەروەردېوی ڕېکووپېکا کە مشۊم ۋەڵېنە جە خانەواڎەکاوە بۆ دماتەر حکومەتیچ ئەگەر بۆ بەنامۍ حکومەت پلانەش بۆ پۍ ئانەیە کە میدیاکۍ ئەرەیاۋناکۍ گرڎوو ئانیشا کە گۊشگیرشا هەن و ملانۍ دلۍ خانەواڎەکا پەروەرڎە پا جۆرە بۆ کە پەروەردېوی ڕېکووپېک بۆ پەروەردېوی سالم بۆ تا ژەنېوە ڕېکووپېکە بێنە بەر تا ژەنی بتاوۆ پەروەرڎەو زارۊڵەکاش دۆ ئینە جیل بەجیل ملۊنە و بۊ بە گلېرگېوە سالم و پا جۊرە کە مشۊم بژیۋۆ هەن.
*ئابووریی سەربەخۆو ژەنا، تا چند گرنگا لاتاوە، ژەنی بتاوۆ وێش وێش وەی کەرۆ نەگێڵۆوە پەی یۆتەری؟
یوۋەم هەنگام پۍ سەرکۊتەی ژەنۍ ئەگەر ژەنی گەرەکش بۆ سەربەخۊ بۆ هەرپاسە کە واتم بە مەعنېوە ڕېکووپېکە بە مەعنېوە سودبەخشە هەم پۍ ۋېش هەم پۍ گلېرگەکەیش هەم پۍ خانەواڎەکەیش بۊش بیەو ئابوریېوی سەربەخۊیا چنکوم هەمیشە عادەتەن ژەنی کە ساحیب و کیسەو ۋېش نەبیە کە ملکەچەو دەسشۊڕەو پیای بیە بە جۊرۍ جە جۊرەکا مشۆم ملکەچەو ئەمرەکا پیایچ بۆ چوون فرە پیېما هەنۍ کە هەلەکۍ پا جۊرە بەکارمارا کە ژەنەکا کەرا بە وابەستۍ ۋېشا کەرا بە موتیعەو ۋېشا کە ئینە بۊبە سەبەبوو ئانەیە کە جیاوازیېوی فرە چینایەتی بەینوو ژەنوو پیایەنە وەش بۆ کە وەشەویسیچ نەمەنۆ هەرپاسە کە مزاندۍ یۆ جە مەڵامەتەکا وە یۆ جە کۊڵەکە بنەڕەتەکا پېوەرە ژیۋای جنسوو ژەن و پیای پېوەرە وەشەسیاییا ئینە وەشەویسی نمازۆ جاری چانە هەن مەجبوریا جاری چانە هەن زارۊڵەن یانی مەڵامەتۍ فرېنۍ پۍ ئانەیە یان عەیبە ۋەروو گلېرگەی ژەن و پیایەکا پېوەرە مازاوە بەڵام چېوۍ پېسە وەشەسیایی وجودش مەمەنۆ کە ژەنی هەستش کەرڎە کەمەنە ڕەنگا فرەو جاری ژەنەکۍ بەرش نەوزۆ بەڵام ئەگەر ژەنی بتاوۆ ساحیب و ئابوری سەربەخۊو ۋېش بۆ بە مەرجۍ و چوون یەکسانی پارېزنای جنسوو ۋەران ۋەری تەنیا ئانە نیا کە پیاکە مشۊم جنسوو ۋەران ۋەروو ژەنۍ پېسە ژەنېوی مشۊم ڕېزش ۋنە گېرۊنەو دیکتاتۊر نەبۆ زوڵمش ۋنە نەکەرۆ فرەو ژەنایچ هەنۍ با بە ساحېب و ئابوری سەربەخۆو ۋېشا پېسە حەق کەرڎەیۆ ۋەران ۋەروو پیایەکاشانە زاڵمۍ با یەکسانیەکەی تېک مڎا مشۊم هەردووە بارەکە بەجۊرۍ و بۆ ئا ئابوریە سەربەخۆ بۆ بە مەڵامەتوو پتەوکەرڎەو وەشەسیای و بناغەو ژیوایشا ژیۋېوی وەش ژیۋېوی تەندروس ژیۋېوی پەڕ جە وەشە سیایی بۆ ئا وەختە ئا ژەنېچە تاوۆ بەپاو ئانەی کە ۋېش هەنش ژەنېوی ئازاڎە بۆ پەروەردەو ۋېش کەرۆ ۋېش هوشیار کەرۆ ۋېش ئاگاڎ کەرۊوە ئا وەختە ئابوری سەربەخۊ قازانجش هەن و فرەیچ خاسا بەڵام فرەو جاری ئابوری سەربەخۆ پۍ بەعزۍ جە ژەنەکاما چون من هەمیشە باوەڕم پاسەن چون ژەنیەنا مەتاوو هەمیشە بە حەقوو ژەنۍ قسۍ کەروو فرەو جاری ژەنەکېچما پا ئابوریە سەربەخۊی کە هەنشا بیېنۍ بە مەڵامەتوو کېشەو گرفتی چېوۍ فرۍ ئامېنۍ شۊنیشارە بەڵام بە گرڎی بیەیش فرە خاستەرا.
