٣٥ ساڵۍٚ جەی وەڵتەر ڕژێمو سەددام-ی سەردەشت-ش بە چەکی شیمیایی بۆردومان کەرد و سەدان شەهیدۍٚ و بریندارێش ونەکەوتەوە. تا بە ئارۊ ئەنجامدرەکێش سزا نەڎریێنۍٚ و سەردەشتیەکێچ قەرەبوو نەکریێنێوە.
ئا ڤییەرە خەمناکە و دژە ئانزانییە، جە ڕوێ پسۆ ئارۆینە ڕۆدیارو ( ٢٧-٦-١٩٨٦ی وەرانوەر بە ٧ پووشپەروو ١٣٦٦ وەرەتاوی) ڕووەشدا.
شارو سەردەشت-ی جە دیمو وەرهۆرزو کوردستانی کە پێسەو هیلیانەو مدرامانو هەرێمو موکریانی مەیۆنە ئەژمار، بە هەماهەنگی رژیمەکێ ئێرانی و عێراقی بە چەکی شیمیایی هێرش کریا سەرش .
هێرشەکە جە لاو هێزو ئاسمانی عێراقی بە باڵەپڕێ جە جۆرو سیخۆی ٢٥ی و بەکاربرەدەی بۆمبێ و موشەکێ شیمیاویێ قەدەغەکریێ ئەنجام دریا و جە ئاکامشەنە کۆمکوشتەی شارۆمەندە سڤیلەکانش ونەکەوتەوە کە فرێشان زارۆڵێ و ژەنی بێنێ.
کۆکوشتەکەو شارو سەردەشت-یەنە کە بی بە یۆهەمین شارا جە جیهانەنە کە بە چەکی شیمیایی هێرش کریابۆنە سەرش ، نزیکەو ١١٩ کەسان شەهیدێ بیێ و نزیکەو ٨٠٠٠ هەشت هەزار کەسێ تەرێ تووشو تەنگە هەناسەی و نەوەشیێ پۆسی بیێ و تا بە ئارۆچ کاریگەری خراپ سەرو خەڵکو شارەکەی بەردەوامەن.
ئی هێرشە شیمایە جە بەروو گرد پیمانە دیاری کریا گەردوونیەکانی و یاساکێ جەنگیەنە ئەنجام دریا. جە ساڵەو ۱۸۷۴یەنە جە (کۆنفرانسو برۆکسلی) و ساڵەکنوا ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ی جە (کۆنفرانسوو لاهە)یەنە، بەبڕیا سەپنیا ملو دەوڵەتەکارە تا جە وەختوو جەنگینە بە هیج جۆرێ هێرش نەکەرانێ سەروو خەڵکی مەدەنی و چەکی قەدەغەکریا جە جۆری کیمیاوی وەرانوەشان بەکار نەبریۆنە. سەرەراو ئانەی دەوڵەتو ئێراقی یۆ جە ئا ١٢٠ وەڵاتەیە بێ کە بەکارنەئاوردەی گازی سەمی و خەفەکەریش جە وەختوو جەنگینە جە ساڵەو ١٩٢٥ جە میانەو رێککەوتنامەو (٢١- ٢١٦١) نەتەوە یۆگێرتەکانش واژۆ کەردەبێ، بەڵام دیسان پابەند نەبێ بە واژوکەیشەوە و هەم جە سەردەشت و هەم جە چەندین شارێ و شارچێ و دەگایێ هەورامانی و کوردستانی چوون، هەڵەبجە، خورماڵ، نودشە چەکی شیمیاییش دژ بە مەدەنیەکان بەکاربەردەوە و گلێرەگەی میاندەوەڵەتیچ هیچ هەڵوێستێوی جددیش دژ بە ئێراقی نەگێرتەنەوەر.
هامکات تا ئیسە سەردەشتیەکێ قەرەبوی ماددی و مەعنەوی نەکریێنێوە و ئەنجامدەرێ کۆمەڵکوشیەکەی دەستگیرۍٚ و دادگایێ نەکریێنێ و سزا نەدرێنێ. جە ئی چوارچوەنە دەسەڵاتداری جمهوری ئیسلامی ئێرانیچ هیچ هەنگامێوەش نەنیێنە و کەمتەرخەمانە مامەڵەش کەردەن و وێش بە خوتانو مەسەلەکێ نمەزانۆن و مەسەلەکێش بە سیاسییە کەردێنە.
